Liên đại Hỏa thành (Haden) của Trái Đất trôi qua không để lại chút chứng liệu vật chất nào của thời kỳ bí ẩn sơ khai của lịch sử Trái Đất. Những mẫu đá đầu tiên được tin cậy thuộc về vỏ Trái Đất có tuổi 3,8 tỷ năm được các nhà khoa học thu thập ở Australia và Canada, thuộc về liên đại Arkei (Thái Cổ) bắt đầu từ khoảng 4 tỉ năm trước.
Còn ở Việt Nam, những tài liệu địa chất của suốt 100 năm nghiên cứu đã khoanh được 2 vùng có khả năng chứa những loại đá cổ nhất có tuổi Arkei (Thái cổ), đó là địa khối Kontum ở Tây Nguyên và dãy núi Con Voi ở Tây Bắc Bộ. Nhưng cụ thể loại đá nào, tại vùng nào…. thì lại là câu hỏi không dễ trả lời. Và công việc tìm kiếm đó được ví như “mò kim đáy biển”…
Rồi vào một ngày đẹp trời của năm 2001, PGS. TS. Trần Ngọc Nam, nguyên Chủ nhiệm khoa Địa li-Địa chất của Trường Đại học khoa học, Đại học Huế, đã có cơ may đến được khu vực thác nước Hưng Khánh, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái thuộc dãy núi Con Voi tiến hành thu thập mẫu. Chính những tinh thể zircon lấy trong tầng đá orthogneis ở địa điểm trên đã được ông mang sang phòng thí nghiệm hiện đại ở Nhật Bản để xác định tuổi tuyệt đối bằng phương pháp phân tích đồng vị U/Pb. Kết quả phân tích cho biết đá ở đó có niên đại 2,936 tỷ năm, thuộc đại Mesoarkei – tuổi đá cổ nhất trên lãnh thổ Việt Nam hôm nay.
Khối đá nằm trước mắt chúng ta hôm nay đã được mang về từ thác nước Hưng Khánh kể trên. Nó đã trải qua nhiều chu kỳ kiến tạo, nhiều pha tạo núi lớn nhỏ. Nó từng là “chứng nhân” của lịch sử phát triển sinh giới, từ những sinh vật đơn bào kích thước hiển vi ban đầu, đến những con thú khổng lồ từng làm mưa làm gió trên hành tinh trong suốt lịch sử dài lâu gần 3 tỉ năm của đất nước hình chữ S hôm nay.
