Đó là câu hỏi của ông Phan Thanh Toại ở TP Đà Nẵng và tác giả An Dy, báo THANH NIÊN ONLINE 23/10/2015.
Trong số 40 mẫu hóa thạch cua đá của ông Phan Thanh Toại được tác giả An Dy đưa tin trên THANH NIÊN ONLINE 23/10/2015: người dân đánh giã cào thu thập ở độ sâu 50-100 m thuộc vùng biển Điện Dương, Hội An, tỉnh Quảng Nam và TP Đà Nẵng.
Hiện nay, 30 mẫu cua trong bộ sưu tập của ông Toại đang được lưu giữ tại Bảo tàng Hóa thạch Hà Nội.
Hình thái bên ngoài: mai cua có dạng hình oval, mặt vỏ gồ ghề với nhiều núm nhỏ hơi nhô cao; có 4 răng dạng thùy rộng trên mỗi mép bờ trước. Hai mắt dạng mắt tôm phân bố trên mép cao nhất của mai. Mỗi bờ bên có 4 càng nhỏ để bò và làm việc với đốt cuối nhọn; và một càng lớn với 1 ngón di động có các mấu dạng răng cưa sắc, gọi là nanh và 1 ngón cố định để cắn xé thứ ăn, đục lỗ và chống lại kẻ thù.
Mặt bụng có một dải yếm. Đối với con cái dải yếm hình gần tròn phủ 2/3 mặt vỏ; trong khi dải yếm của con đực có dạng hình cravat hẹp ở chính giữa vỏ. Kích thước của các con cua này có chiều dài từ 8-12 cm, rộng từ 5-8 cm, dày từ 2,5-3,5 cm.
Phần lớn những xác cua này còn lớp vỏ nguyên sinh, chưa bị thay thế bằng các khoáng chất. Phần mô mềm bên trong bị thay thế hoàn toàn bằng cát hạt min và muối natri. Những đặc điểm nêu trên hoàn toàn phù hợp với chẩt định của loài Cù kỳ, tên La-tinh Myomeniippe hardwickii (Gray 1831), tên tiếng Anh là stone crab (cua đá) hay cua sấm (thunder crab), thuộc giống Myomeniippe, ho Menippidae, Bộ mười chân (Decapoda), phụ ngành Giáp xác (Crustacea), ngành Chân khớp (Antropoda). Loài cua Cù kỳ sống phổ biến trong các vùng biển nông, chui rúc trong các khe đá và các vùng rừng ngập mặn ở Việt Nam. Loài Cù kỳ này cũng gặp ở các nước Đông Nam Á, vùng biển Caribê và các vùng biển ấm của nhiều nước khác; là món ăn ưa thích của tất cả người dân, kể cả người Việt Nam và các dân tộc trên thế giới.
Khi những con cua này chết, cơ thể được vùi trong các lớp bùn sâu ở đáy biển, hoặc trong các hang hốc có chứa khoáng chất natri, clorua, canxi, kẽm, kali và sắt; vỏ cứng hầu như không bị phá hủy, và chỉ trong một thời gian vài ba năm, xác con vật xi măng hóa bằng cát và muối NaCl. Hầu hết vùng biển nông của Việt Nam đều phủ một lớp cát bùn trầm tích đày từ vài ba mét đến vài trăm mét chứa muối NaCl, tuổi Holocen. Như vậy tuổi của xác Cù kỳ ở vùng biển Việt Nam chỉ có thể có niên đại từ 10.000 năm tuổi đến ngày nay. Vì một lý do nào đó như do sóng biển, do xói mòn của các dòng chảy thủy triều, hóa thạch Cù kỳ lại trở về bề mặt của đáy biển, nơi nó sinh ra.
